Studenten
Ethische gespreksvoering
Voor studenten en mensen werkzaam in de beroepspraktijk
In de beroepspraktijk doen zich ethische vraagstukken voor: hoe moet of hoe kan ik handelen in de gegeven situatie? Ethische gespreksvoering© gaat verder dan het afwegen van mogelijkheden. Het gaat erom zicht te krijgen op de diepere waarden die bij de afweging van mogelijkheden een rol spelen. Ze hebben te maken met wie jij bent en wilt zijn in de beroepspraktijk. Ook voor studenten die zich voorbereiden op de beroepspraktijk is het relevant zich te bekwamen in ethische gespreksvoering©. Socratische gesprekstechnieken vormen de basis, het onderwerp en het gezamenlijke onderzoek naar wat goed is en wat niet, bepalen het ethische karakter ervan.
ETHISCHE GESPREKSVOERING
Verschillende fases
Een ethisch gesprek valt onder te delen in drie fases: praktijk, onderwerp en oefening.
Praktijk
Vanuit de praktijk brengen de deelnemers aan het ethische gesprek een onderwerp in.
Onderwerp
De deelnemers kiezen gezamenlijk een onderwerp waar ze het met elkaar over willen hebben.
Oefening
Geoefend wordt met het voeren van een ethisch gesprek onder leiding van de trainer.
VERDIEPING
Gericht op introspectie
En dan weet je na het voeren van een ethisch gesprek wat jouw mening ten aanzien van een ethisch relevant onderwerp is. Daarmee wil je misschien ook iets in de praktijk. Je wilt vormgegeven aan een concreet project of een concrete actie. Maar het kan zomaar zijn dat anderen, in de klas, op de werkvloer, er heel anders over denken dan jij. Wat dan? Dan zijn verdiepende technieken nodig.
In de verdiepingsbijeenkomst wordt de deelnemers gevraagd naar een concrete actie of een concreet project als vervolg op het eerder gevoerde ethische gesprek.
In kleine groepen wordt de deelnemers gevraagd hun voorstel voor een actie of project te toetsen aan het criterium ‘een leefbare aarde’.
Die criteria zijn de volgende:
Draagt het project of de actie die je voor ogen staat aan een leefbare aarde bij?
Als deze vraag met ‘ja’ beantwoord wordt, kan het project of de actie aan de volgende toets worden onderworpen. Zeg je op één van de volgende vragen ‘ja’? Heroverweeg dan je te varen koers:
Afval
Creëer je (onvergankelijk) afval?
Geld & macht
Word je vooral gestuurd door geld, macht en eigenbelang?
Schade
Breng je de aarde (onherstelbare) schade toe?
Angst
Is het narratief dat met je project of actie samenhangt, gebaseerd op (het creëren van) angst?
Leed
Lijden mensen, dieren, planten, micro-organismen (dichtbij of ver weg) aan jouw project of actie?
Ideologie
Ondersteun je met je project of actie een economie, (wereld-) macht of ideologie waar je niet achterstaat?
Inclusiviteit
Merk je dat je (op voorhand) mensen van een discussie of gesprek uitsluit?
De deelnemers stellen naar aanleiding van hun bezinning op ‘een leefbare aarde’ als ethische horizon waaraan ze hun beoogde actie of project toetsen, een aantal vragen op:
Wat is nog onzeker of onduidelijk?
Wiens stem is (nog) niet gehoord?
Wat heb je over jezelf geleerd wat nog verdere introspectie van je vraagt?
Afhankelijk van de aard van de actie die wordt ondernomen of het project dat wordt uitgevoerd kunnen ook de volgende reflectieve vragen worden meegenomen:
Feiten
Zijn de feiten waarop je je baseert, betrouwbaar, relevant?
Consequenties
Houd je in je overwegingen rekening met andere mensen, die de consequenties dragen van jouw handelen?
Belangen
Heb je zicht op de belangen van degene die de feiten waarop je je baseert in de wereld brengt?
Levensbeschouwing
Vanuit welke levensbeschouwing kom je tot jouw waarden? Heb je de schaduwzijden van jouw levensbeschouwing in je afwegingen meegenomen?
Waarden
Wat zegt het over wie jij bent, welke waarden jij uitdraagt, dat jij dit project ondersteunt of deze actie onderneemt?
Ethische horizon
Wat is de ethische horizon die jou met je handelen voor ogen staat?
VERVOLGONDERZOEK
Gericht op besluitvorming
Meer en meer wordt duidelijk welke concrete actie of welk concreet project, dat de toets van ‘een leefbare aarde’ als ethische horizon kan doorstaan, voor jou volgt op het eerdere proces van gespreksvoering en reflectie. Met inzet van verschillende technieken (zie ook de appendix van het essay Ethische vorming in het onderwijs met het oog op een leefbare aarde) wordt tot een gezamenlijke beslissing over de te varen koers gekomen.